ဗမာ့ေဘာလံုး သမိုင္း
တစ္ေန႔ေသာအခါက ကၽြႏု္ပ္သည္ လူမႈေရးလုပ္ငန္းမ်ား တစ္ေန႔တာ ၿပီးဆံုးသြားခ်ိန္ ကၽြႏု္ပ္၏ ေနအိမ္ ဘုရားခန္းအတြင္း အဓိဌာန္ ပုတီးစိပ္ျခင္း၊ ေမတၱာပို႔သျခင္းမ်ား ၿပီးဆံုးသြားခ်ိန္ သန္းေခါင္ယံ အခ်ိန္၌ အိပ္စက္အနားယူျခင္း မျပဳလုပ္ခင္ ကၽြႏု္ပ္၏ စာအုပ္ဗီဒိုကို ေမြေႏွာက္ဖတ္ရႈစဥ္ ကၽြႏ္ုပ္၏ အရင္းႏွီးဆံုး ေသြးေသာက္ ဦးသန္းစိန္ထံမွ ရရိွထားေသာ အဖိုးတန္စာအုပ္ တစ္အုပ္ျဖစ္သည့္ . . . Sir J.George Scott, K.C.I.E. ေရးသားေသာ “SCOTT OF THE SHAN HILLS” ဟူေသာ စာအုပ္ကို လွန္ေလွာၾကည့္မိရာ ေအာက္ပါ ဓါတ္ပံုႏွင့္ စာသားမ်ားကို ေတြ႔ရွိေတာ့သည္။
ယင္းဓါတ္ပံုသည္ ႏိုင္ငံျခားသား (၂) ဦးႏွင့္အတူ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ား ကေတာင္းက်ိဳက္၍ ေဘာလံုးတစ္လံုးႏွင့္ အမွတ္တရ ရိုက္ကူးထားေသာ ဓါတ္ပံုျဖစ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကၽြႏု္ပ္သည္ အလြန္စိတ္၀င္စားစြာျဖင့္ ယင္း အေၾကာင္းအရာကို ေရးသားထားေသာ စာပုိဒ္ကို ႀကိဳးစား၍ ဖတ္ၾကည့္မိသည္။ ကၽြႏ္ုပ္၏ အဂၤလိပ္စာ အားနည္းမႈ ေၾကာင့္ ေရးသားထားေသာ အေၾကာင္းအရာ အစစ္အမွန္ကို ေသခ်ာစြာ မသိရွိသည့္အတြက္ နာေရးကူညီမႈအသင္း (ရန္ကုန္)သို႔ ယင္းစာအုပ္အား ယူေဆာင္သြားကာ အသင္းရွိ အဂၤလိပ္စာကၽြမ္းက်င္သူ ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေမာင္ေအာင္ဟိန္းထြန္း၊ ေဒၚဧရာေမာင္ေမာင္၊ ေဒၚစိုးစႏၵာတို႔ကို အကူအညီ ေတာင္းရေတာ့သည္။ ဤတြင္ စာေရးသူ Scott ၏ ေရးသားထားေသာ စာမူအား တိုက္ရိုက္ဘာသာျပန္ဆိုကာ ယခုကဲ့သို႔ စာဖတ္ပရိတ္သတ္အား တင္ျပႏိုင္ ျခင္းျဖစ္ေတာ့သည္။
Scott ၏ လက္ေရးစာမူ စာရြက္တြင္ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ကန္မည့္ ေဘာလံုးပြဲ တစ္ပြဲ အေၾကာင္းပါရွိသည္။ “ဒီေန႔ ေန႔လည္မွာ Putsoes ႏွင့္ Trousers တို႔ႏွင့္ ေဘာလံုးပြဲရွိသည္။ ညေန (၅း၀၀) နာရီမွာ ကန္မည္။” ယင္းေအာက္တြင္ J.G.Scott ေက်ာင္းအုပ္ဆရာႀကီးဟု လက္မွတ္ပါရွိသည္။
ဗမာလူငယ္မ်ားသည္ ေဘာလံုးကန္ျခင္းကို ႏွစ္သက္ၾကသည္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သူတို႔က “ေဘာလံုး ကန္ရတာ တိုက္ခိုက္တာနဲ႔ ဆင္တူတယ္။” ဟု ေျပာၾကသည္။ ခြင့္ယူထားေသာ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္၏ စာ တစ္ေစာင္တြင္ ေဘာလံုးကို သူတို႔ မည္မွ်စိတ္၀င္စားေၾကာင္း သိႏိုင္သည္။ အဆိုပါ ေက်ာင္းသားက သူသည္ ေက်ာင္းကို ျပန္လာခ်င္ေၾကာင္း၊ သူျပန္မေရာက္ေသးခင္ အခ်ိန္အထိ ဘယ္ေဘာလံုးပြဲမွ မကန္ပါေစႏွင့္ ဟု ဆုေတာင္းေနေၾကာင္း စာထဲ ေရးထားသည္။ သူက ထပ္မံေရးသား ထားေသးသည္။ “မေန႔ညက အိပ္မက္ေကာင္း တစ္ခုကုိ တစ္ခုကို မက္ခဲ့ေသးသည္။ ကၽြန္ေတာ္က ဆရာႀကီးတို႔နဲ႔ ေဘာလံုးကန္ေနတာေပါ့။ အဲဒါ နတ္ျပည္ေရာက္ ေနတဲ့အတိုင္းပဲ” ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ အျခားေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ ေျပာသည္က “ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျပန္မေရာက္ခင္ ဆရာႀကီးတို႔ ေဘာလံုးအသင္း အျခားဘယ္အသင္းနဲ႔မွ မကန္ပါေစနဲ႔လို႔ ကၽြန္ေတာ္ ဆုေတာင္းပါတယ္။ ေဘာလံုးကန္ တာ အလြန္ေပ်ာ္စရာေကာင္းတယ္။” ထိုစကားကို ေျပာသူမွာ “ဟယ္ရီ - ဖိုးမင္း” ျဖစ္သည္။ ဟယ္ရီ - ဖိုးမင္းသည္ ဗမာေက်ာင္းသားျဖစ္သည္။ သူသည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ သူတို႔အသင္း၏ ဂိုးသမားျဖစ္လာခဲ့သည္။
ပံုမွန္အားျဖင့္ ဤကစားနည္း ဤပံုစံသည္ (ေဘာလံုးကစားျခင္းသည္ လူျဖဴတို႔ႏွင့္ အေရွ႕တိုင္းသားတို႔အၾကား ေပါင္းသင္းဆက္ဆံမႈ ရရွိေစရန္သာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထိုအခ်က္သည္ပင္ လူငယ္ေတြကို သင္ေပးလို္ေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ သင္ေပးရသည္မွာ လြယ္ကူေသာ အလုပ္မဟုတ္ေပ။ သူတို႔က သင္ၾကားလိုစိတ္ေတာ့ ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ ၄င္းတို႔ကို စနစ္တက် ကစားတတ္ဖို႔ သင္ေပးရန္မွာ ခက္ခဲသည္။
လူငယ္ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ကို ဘယ္ေနရာမွာ ကစားပါဟု တာ၀န္ေပးေစကာမူ ထိုလူငယ္သည္ ေဘာလံုးေနာက္ကိုသာ လိုက္ေနတက္သည္။ ေရွ႕တန္းတိုက္စစ္ ကစားသူမ်ားကို ေနာက္တန္းလူမ်ားႏွင့္ ပူးတြဲ ကစားတက္ရန္ သင္ေပးရသည္။ ေရွ႕တန္းကစားသမားမ်ား ေနာက္တန္းကို ျပန္ေျပးၿပီး သူ႔ေနာက္ခံ လူမ်ားႏွင့္ ထပ္မေနေစရန္လည္း သင္ေပးရသည္။ အႀကိမ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားပင္ ေနာက္ခံလူတစ္ေယာက္သည္ အျခားေရြးစရာ မရွိပဲ သူ႔အသင္းဘက္မွ ေရွ႕တန္းလူကို ၀င္တိုက္ၿပီး ေဘာလုံးကို ဖ်က္ထုတ္လိုက္ေလ့ရွိသည္။
ဗမာလူမ်ိဳးေတြသည္ ၄င္းတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ကစားနည္းျဖစ္ေသာ ျခင္းလံုးႏွင့္ အကၽြမ္းတ၀င္ရွိၿပီးသား သူမ်ားျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ၄င္းတို႔သည္ ေျခဗလာႏွင့္ ကန္တတ္ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအခ်က္သည္ပင္ အစ ပထမ၌ လူတိုင္းအတြက္ အဓိက ျပႆနာျဖစ္ေနခဲ့သည္။
Mr.Scott သည္ ေဘာလံုးကစားနည္းကို ျမန္မာျပည္တြင္ စတင္ မိတ္ဆက္ခဲ့သည္။ ခရိုင္မွာ ကစားခဲ့ေသာ ပထမဆံုး ေဘာလံုးပြဲအေၾကာင္းကိုပင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေကာင္းေကာင္းမွတ္မိေနေသးသည္။ ထိုအခ်ိန္က သူ (Mr.Scott) သည္ ေက်ာင္းအုပ္တာ၀န္ယူခဲ့ေသာ St.John ေကာလိပ္ႏွင့္ ေမာ္လၿမိဳင္မွ က်ပန္းကစားသမား (၁၁) ေယာက္ႏွင့္ ကန္ခဲ့ေသာ ကစားပြဲျဖစ္သည္။ ေဘာလံုးပြဲ မစခင္မွပင္ ေဘာလံုးကြဲသြား၍ Scott ႏွင့္ ယခု စာေရးသူတို႔ သည္ ေဘာလံုးတစ္လံုး အျမန္ရရွိႏိုင္ရန္ ၿမိဳ႕ထဲရွိ သားသတ္ရံုမ်ားကို အႏွံ႔ပတ္ရွာခဲ့သည္။ သူတို႔သည္ ေဘာလံုး ျပဳလုပ္ဖို႔ ဆီးအိတ္တစ္ခု ရရွိရန္ တိရိစာၦန္တစ္ေကာင္ကို ၀ယ္ယူၿပီး ခ်က္ခ်င္းသတ္ျဖတ္၍ ထုတ္ယူရန္ အထိပင္ စဥ္းစားခဲ့သည္။ Scott တစ္ေယာက္ ထိုကြဲေနေသာ ေဘာလံုးကိုကိုင္ကာ သားသတ္သမားကို ျမန္ျမန္လုပ္ဖို႔ ပူညံ ပူညံလုပ္ခဲ့ပံုကို ေဖာ္ျပရာမွာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ပင္ စာဖြဲ႔ေလာက္ေပသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ တံငါသည္ အခ်ိဳ႕ထံမွ ဆီးအိတ္ တစ္ခုကို ရရွိ၍ အဆိုပါ သမိုင္း၀င္ ေဘာလံုးပြဲကို ကစားခဲ့ရသည္။ အထက္ပါ အျဖစ္အပ်က္ အေသးစိတ္သည္ ကၽြန္ေတာ္ နံရိုးတစ္ေခ်ာင္း အက်ိဳးခံ၍ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေသာ အျဖစ္အပ်က္ျဖစ္သည္။
အဆိုပါ မွတ္တမ္းေလးအား စေကာ့တလန္ႏိုင္ငံသား Jame George Scott ၏ ဒိုင္ယာရီတြင္ ေရးသားထားခဲ့ ၿပီး ထိုဒိုင္ယာရီတြင္ ပါေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားကို G.E MITTOIU (Lady Scott) က ျပန္လည္တည္းျဖတ္၍ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္မွာ ပထမအႀကိမ္ ျပန္လည္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ အဆိုပါ မွတ္တမ္းအရ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္ ကတည္းကပင္ ျမန္မာျပည္၌ ေဘာလံုးအားကစားကုိ စတင္ကစားခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။
ထိုသို႔ေသာ အေၾကာင္းအရာ အခ်က္အလက္မ်ားအရ ဗမာ့ေဘာလံုး သမိုင္းေပၚေပါက္လာပံု၊ ဗမာ့လူမ်ိဳးတို႔ ေဘာလံုးအား စိတ္၀င္စားပံုတို႔ကို သိရွိရၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဘာလံုးပြဲၾကည့္ ပရိတ္သတ္မ်ား၊ ေဘာလံုးရူးသြပ္ သူမ်ား၊ ေဘာလံုးအသင္း ထူေထာင္ထားသူမ်ား၊ ေဘာလံုးကစားသမားတို႔သည္ ဗမာ့ေဘာလံုး ျဖစ္ေပၚလာပံု၊ ဗမာ့ ေဘာလံုး ေပၚေပါက္လာပံု၊ ဗမာျပည္သို႔ ေဘာလံုးကစားနည္း ေရာက္ရွိလာပံု၊ ဗမာ့ေဘာလံုး စတင္ခဲ့သည့္ ခုႏွစ္ သကၠရာဇ္တို႔အား သိထားသင့္ပါ၍ ေစတနာ ေရွ႕ထား၍ ကၽြႏု္ပ္တြင္ ရွိေနေသာ အဖိုးတန္စာအုပ္ စာေပမ်ားမွ ဤ ဗမာ့ေဘာလံုး ဒိုင္ယာရီ ေဆာင္းပါးအား တင္ျပ လိုက္ရပါေတာ့သည္။
(အနာဂတ္ကာလတြင္ ကၽြႏု္ပ္တြင္ရွိေသာ အဖိုးတန္ရွားပါး စာအုပ္၊ စာေပမ်ားမွ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ဘာသာေရး၊ ႏိုင္ငံေရး စသည္ . . . သမိုင္းစစ္ သမိုင္းမွန္မ်ားအား ျပည္သူလူထုအတြက္ အစစ္အမွန္မ်ားကိုသာ ေရြးခ်ယ္၍ အလ်င္းသင့္သလို တင္ျပသြားပါမည္။)
ေက်ာ္သူ
ေပးပို႔ေပးေသာ ကိုေက်ာ္သူအား ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္.။
ယင္းဓါတ္ပံုသည္ ႏိုင္ငံျခားသား (၂) ဦးႏွင့္အတူ ဗမာလူမ်ိဳးမ်ား ကေတာင္းက်ိဳက္၍ ေဘာလံုးတစ္လံုးႏွင့္ အမွတ္တရ ရိုက္ကူးထားေသာ ဓါတ္ပံုျဖစ္ေနသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ကၽြႏု္ပ္သည္ အလြန္စိတ္၀င္စားစြာျဖင့္ ယင္း အေၾကာင္းအရာကို ေရးသားထားေသာ စာပုိဒ္ကို ႀကိဳးစား၍ ဖတ္ၾကည့္မိသည္။ ကၽြႏ္ုပ္၏ အဂၤလိပ္စာ အားနည္းမႈ ေၾကာင့္ ေရးသားထားေသာ အေၾကာင္းအရာ အစစ္အမွန္ကို ေသခ်ာစြာ မသိရွိသည့္အတြက္ နာေရးကူညီမႈအသင္း (ရန္ကုန္)သို႔ ယင္းစာအုပ္အား ယူေဆာင္သြားကာ အသင္းရွိ အဂၤလိပ္စာကၽြမ္းက်င္သူ ပညာရွင္မ်ားျဖစ္ၾကေသာ ေမာင္ေအာင္ဟိန္းထြန္း၊ ေဒၚဧရာေမာင္ေမာင္၊ ေဒၚစိုးစႏၵာတို႔ကို အကူအညီ ေတာင္းရေတာ့သည္။ ဤတြင္ စာေရးသူ Scott ၏ ေရးသားထားေသာ စာမူအား တိုက္ရိုက္ဘာသာျပန္ဆိုကာ ယခုကဲ့သို႔ စာဖတ္ပရိတ္သတ္အား တင္ျပႏိုင္ ျခင္းျဖစ္ေတာ့သည္။
Scott ၏ လက္ေရးစာမူ စာရြက္တြင္ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ကန္မည့္ ေဘာလံုးပြဲ တစ္ပြဲ အေၾကာင္းပါရွိသည္။ “ဒီေန႔ ေန႔လည္မွာ Putsoes ႏွင့္ Trousers တို႔ႏွင့္ ေဘာလံုးပြဲရွိသည္။ ညေန (၅း၀၀) နာရီမွာ ကန္မည္။” ယင္းေအာက္တြင္ J.G.Scott ေက်ာင္းအုပ္ဆရာႀကီးဟု လက္မွတ္ပါရွိသည္။
ဗမာလူငယ္မ်ားသည္ ေဘာလံုးကန္ျခင္းကို ႏွစ္သက္ၾကသည္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ သူတို႔က “ေဘာလံုး ကန္ရတာ တိုက္ခိုက္တာနဲ႔ ဆင္တူတယ္။” ဟု ေျပာၾကသည္။ ခြင့္ယူထားေသာ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္၏ စာ တစ္ေစာင္တြင္ ေဘာလံုးကို သူတို႔ မည္မွ်စိတ္၀င္စားေၾကာင္း သိႏိုင္သည္။ အဆိုပါ ေက်ာင္းသားက သူသည္ ေက်ာင္းကို ျပန္လာခ်င္ေၾကာင္း၊ သူျပန္မေရာက္ေသးခင္ အခ်ိန္အထိ ဘယ္ေဘာလံုးပြဲမွ မကန္ပါေစႏွင့္ ဟု ဆုေတာင္းေနေၾကာင္း စာထဲ ေရးထားသည္။ သူက ထပ္မံေရးသား ထားေသးသည္။ “မေန႔ညက အိပ္မက္ေကာင္း တစ္ခုကုိ တစ္ခုကို မက္ခဲ့ေသးသည္။ ကၽြန္ေတာ္က ဆရာႀကီးတို႔နဲ႔ ေဘာလံုးကန္ေနတာေပါ့။ အဲဒါ နတ္ျပည္ေရာက္ ေနတဲ့အတိုင္းပဲ” ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ အျခားေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ ေျပာသည္က “ကၽြန္ေတာ္တို႔ ျပန္မေရာက္ခင္ ဆရာႀကီးတို႔ ေဘာလံုးအသင္း အျခားဘယ္အသင္းနဲ႔မွ မကန္ပါေစနဲ႔လို႔ ကၽြန္ေတာ္ ဆုေတာင္းပါတယ္။ ေဘာလံုးကန္ တာ အလြန္ေပ်ာ္စရာေကာင္းတယ္။” ထိုစကားကို ေျပာသူမွာ “ဟယ္ရီ - ဖိုးမင္း” ျဖစ္သည္။ ဟယ္ရီ - ဖိုးမင္းသည္ ဗမာေက်ာင္းသားျဖစ္သည္။ သူသည္ ေနာက္ပိုင္းတြင္ သူတို႔အသင္း၏ ဂိုးသမားျဖစ္လာခဲ့သည္။
ပံုမွန္အားျဖင့္ ဤကစားနည္း ဤပံုစံသည္ (ေဘာလံုးကစားျခင္းသည္ လူျဖဴတို႔ႏွင့္ အေရွ႕တိုင္းသားတို႔အၾကား ေပါင္းသင္းဆက္ဆံမႈ ရရွိေစရန္သာ ျဖစ္လာခဲ့သည္။ ထိုအခ်က္သည္ပင္ လူငယ္ေတြကို သင္ေပးလို္ေသာ အခ်က္ ျဖစ္သည္။ ထိုကဲ့သို႔ သင္ေပးရသည္မွာ လြယ္ကူေသာ အလုပ္မဟုတ္ေပ။ သူတို႔က သင္ၾကားလိုစိတ္ေတာ့ ရွိသည္။ သို႔ေသာ္ ၄င္းတို႔ကို စနစ္တက် ကစားတတ္ဖို႔ သင္ေပးရန္မွာ ခက္ခဲသည္။
လူငယ္ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ကို ဘယ္ေနရာမွာ ကစားပါဟု တာ၀န္ေပးေစကာမူ ထိုလူငယ္သည္ ေဘာလံုးေနာက္ကိုသာ လိုက္ေနတက္သည္။ ေရွ႕တန္းတိုက္စစ္ ကစားသူမ်ားကို ေနာက္တန္းလူမ်ားႏွင့္ ပူးတြဲ ကစားတက္ရန္ သင္ေပးရသည္။ ေရွ႕တန္းကစားသမားမ်ား ေနာက္တန္းကို ျပန္ေျပးၿပီး သူ႔ေနာက္ခံ လူမ်ားႏွင့္ ထပ္မေနေစရန္လည္း သင္ေပးရသည္။ အႀကိမ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားပင္ ေနာက္ခံလူတစ္ေယာက္သည္ အျခားေရြးစရာ မရွိပဲ သူ႔အသင္းဘက္မွ ေရွ႕တန္းလူကို ၀င္တိုက္ၿပီး ေဘာလုံးကို ဖ်က္ထုတ္လိုက္ေလ့ရွိသည္။
ဗမာလူမ်ိဳးေတြသည္ ၄င္းတို႔၏ ကိုယ္ပိုင္ကစားနည္းျဖစ္ေသာ ျခင္းလံုးႏွင့္ အကၽြမ္းတ၀င္ရွိၿပီးသား သူမ်ားျဖစ္သည္။ ထို႔ျပင္ ၄င္းတို႔သည္ ေျခဗလာႏွင့္ ကန္တတ္ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုအခ်က္သည္ပင္ အစ ပထမ၌ လူတိုင္းအတြက္ အဓိက ျပႆနာျဖစ္ေနခဲ့သည္။
Mr.Scott သည္ ေဘာလံုးကစားနည္းကို ျမန္မာျပည္တြင္ စတင္ မိတ္ဆက္ခဲ့သည္။ ခရိုင္မွာ ကစားခဲ့ေသာ ပထမဆံုး ေဘာလံုးပြဲအေၾကာင္းကိုပင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ေကာင္းေကာင္းမွတ္မိေနေသးသည္။ ထိုအခ်ိန္က သူ (Mr.Scott) သည္ ေက်ာင္းအုပ္တာ၀န္ယူခဲ့ေသာ St.John ေကာလိပ္ႏွင့္ ေမာ္လၿမိဳင္မွ က်ပန္းကစားသမား (၁၁) ေယာက္ႏွင့္ ကန္ခဲ့ေသာ ကစားပြဲျဖစ္သည္။ ေဘာလံုးပြဲ မစခင္မွပင္ ေဘာလံုးကြဲသြား၍ Scott ႏွင့္ ယခု စာေရးသူတို႔ သည္ ေဘာလံုးတစ္လံုး အျမန္ရရွိႏိုင္ရန္ ၿမိဳ႕ထဲရွိ သားသတ္ရံုမ်ားကို အႏွံ႔ပတ္ရွာခဲ့သည္။ သူတို႔သည္ ေဘာလံုး ျပဳလုပ္ဖို႔ ဆီးအိတ္တစ္ခု ရရွိရန္ တိရိစာၦန္တစ္ေကာင္ကို ၀ယ္ယူၿပီး ခ်က္ခ်င္းသတ္ျဖတ္၍ ထုတ္ယူရန္ အထိပင္ စဥ္းစားခဲ့သည္။ Scott တစ္ေယာက္ ထိုကြဲေနေသာ ေဘာလံုးကိုကိုင္ကာ သားသတ္သမားကို ျမန္ျမန္လုပ္ဖို႔ ပူညံ ပူညံလုပ္ခဲ့ပံုကို ေဖာ္ျပရာမွာ ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ပင္ စာဖြဲ႔ေလာက္ေပသည္။ ေနာက္ဆံုးတြင္ တံငါသည္ အခ်ိဳ႕ထံမွ ဆီးအိတ္ တစ္ခုကို ရရွိ၍ အဆိုပါ သမိုင္း၀င္ ေဘာလံုးပြဲကို ကစားခဲ့ရသည္။ အထက္ပါ အျဖစ္အပ်က္ အေသးစိတ္သည္ ကၽြန္ေတာ္ နံရိုးတစ္ေခ်ာင္း အက်ိဳးခံ၍ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေသာ အျဖစ္အပ်က္ျဖစ္သည္။
အဆိုပါ မွတ္တမ္းေလးအား စေကာ့တလန္ႏိုင္ငံသား Jame George Scott ၏ ဒိုင္ယာရီတြင္ ေရးသားထားခဲ့ ၿပီး ထိုဒိုင္ယာရီတြင္ ပါေသာအေၾကာင္းအရာမ်ားကို G.E MITTOIU (Lady Scott) က ျပန္လည္တည္းျဖတ္၍ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္မွာ ပထမအႀကိမ္ ျပန္လည္ထုတ္ေ၀ခဲ့သည္။ အဆိုပါ မွတ္တမ္းအရ ၁၈၇၉ ခုႏွစ္ ကတည္းကပင္ ျမန္မာျပည္၌ ေဘာလံုးအားကစားကုိ စတင္ကစားခဲ့ေၾကာင္း သိရွိရပါသည္။
ထိုသို႔ေသာ အေၾကာင္းအရာ အခ်က္အလက္မ်ားအရ ဗမာ့ေဘာလံုး သမိုင္းေပၚေပါက္လာပံု၊ ဗမာ့လူမ်ိဳးတို႔ ေဘာလံုးအား စိတ္၀င္စားပံုတို႔ကို သိရွိရၿပီ ျဖစ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ေဘာလံုးပြဲၾကည့္ ပရိတ္သတ္မ်ား၊ ေဘာလံုးရူးသြပ္ သူမ်ား၊ ေဘာလံုးအသင္း ထူေထာင္ထားသူမ်ား၊ ေဘာလံုးကစားသမားတို႔သည္ ဗမာ့ေဘာလံုး ျဖစ္ေပၚလာပံု၊ ဗမာ့ ေဘာလံုး ေပၚေပါက္လာပံု၊ ဗမာျပည္သို႔ ေဘာလံုးကစားနည္း ေရာက္ရွိလာပံု၊ ဗမာ့ေဘာလံုး စတင္ခဲ့သည့္ ခုႏွစ္ သကၠရာဇ္တို႔အား သိထားသင့္ပါ၍ ေစတနာ ေရွ႕ထား၍ ကၽြႏု္ပ္တြင္ ရွိေနေသာ အဖိုးတန္စာအုပ္ စာေပမ်ားမွ ဤ ဗမာ့ေဘာလံုး ဒိုင္ယာရီ ေဆာင္းပါးအား တင္ျပ လိုက္ရပါေတာ့သည္။
(အနာဂတ္ကာလတြင္ ကၽြႏု္ပ္တြင္ရွိေသာ အဖိုးတန္ရွားပါး စာအုပ္၊ စာေပမ်ားမွ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရး၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ဘာသာေရး၊ ႏိုင္ငံေရး စသည္ . . . သမိုင္းစစ္ သမိုင္းမွန္မ်ားအား ျပည္သူလူထုအတြက္ အစစ္အမွန္မ်ားကိုသာ ေရြးခ်ယ္၍ အလ်င္းသင့္သလို တင္ျပသြားပါမည္။)
ေက်ာ္သူ
ေပးပို႔ေပးေသာ ကိုေက်ာ္သူအား ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္.။
