အေတြးမႇားေနသူသည္
အႏႇစ္မဲ့ကို အႏႇစ္ရႇိဟုထင္၏။
အႏႇစ္ရႇိကို အႏႇစ္မဲ့ဟုထင္၏။
ထို႔ေၾကာင့္ အစစ္အမႇန္
အႏႇစ္သာရကို မေတြ႕ရႇိႏိုင္ေပ။
အေတြးမႇန္သူသည္
အႏႇစ္ရႇိသည္ကို
အႏႇစ္ရႇိသည္ဟု သိ၏။
အႏႇစ္မဲ့သည္ကို
အႏႇစ္မဲ့ဟု သိ၏။
ထို႔ေၾကာင့္ အစစ္အမႇန္
အႏႇစ္သာရ ေတြ႕ရႇိႏိုင္ေလ၏။
(ဓမၼပဒ)
၁၂ လကို တစ္ႏႇစ္ဟု သတ္မႇတ္ထားရာ ၁၂ လ ကုန္တိုင္း ကုန္တိုင္း ႏႇစ္ကူးလွ်င္ ႏႇစ္သစ္ကူးဟု ေခၚၾကသည္။ က်န္ခဲ့ေသာ ႏႇစ္ကို ႏႇစ္ေဟာင္း၊ ေျပာင္းရမည့္ ႏႇစ္ကို ႏႇစ္သစ္၊ ထိုသို႔ သတ္မႇတ္ၾကသည္။ ထို ႏႇစ္သစ္ကူးပြဲေတာ္ကိုလည္း သူ႕လူမ်ဳိး၊ သူ႕ႏိုင္ငံ၊ သူ႕ဘာသာ၊ သူ႔ဓေလ့အရ ေပ်ာ္ပြဲရႊင္ပြဲမ်ား ဆင္ႏႊဲ၍ ႏႇစ္သစ္ကို ႀကိဳဆိုၾကသည္။ ႏႇစ္ေတြက ႏႇစ္ကူးတိုင္းကူးတိုင္း သစ္ခဲ့သည္။ လူကေကာလိုက္၍ သစ္ပါရဲ႕လား။ စိတ္ကေကာလိုက္၍ သစ္ပါရဲ႕လား။
ႏႇစ္သစ္၊ လူသစ္ ဘာေတြ ဘယ္လိုသစ္သစ္၊ အေရးႀကီးတာကေတာ႕ စိတ္သစ္ဖို႔သာ လိုရင္းျဖစ္သည္။ စိတ္သစ္မႇသာ ေလာကသစ္ကို ေတြ႕ရႇိလိမ္႕မည္ . . .
လူအမ်ားစု အသစ္ကို ႏႇစ္သက္ၾကသည္။ အျပင္ထြက္လွ်င္ အ၀တ္အစား အသစ္ေတြ ၀တ္ဆင္၍ ထြက္ၾကသည္။ဖိနပ္အသစ္ေလးကို ခ်၍စီးသည္။ အျခား အသံုးအေဆာင္ ပစၥည္းေလးေတြကိုလည္း အသစ္ကိုပဲ သံုးစြဲၾကသည္။ေငြေၾကးတတ္ႏိုင္သူမ်ားက အိမ္သစ္၊ တိုက္သစ္ႏႇင့္ ေနၾကသည္။ ေမာ္ဒယ္လ္ျမင့္ ကားအသစ္ကို ၀ယ္စီးၾကသည္။ ပစၥည္းဟူသမွ် အားလံုး အသစ္က်ပ္ခြၽတ္ကို သံုးစြဲၾကသည္။ လူကသာ မသစ္ခ်င္ေနမည္။ စိတ္ကသာ မသစ္ခ်င္ေနမည္။ ပစၥည္းကို ေတာ့ အသစ္မႇသံုးၾကသည္။
အသစ္ေတြ ဘယ္လိုေကာင္းေသာ္လည္း အေဟာင္းကို တလည္လည္ ဟူေသာ ဆိုစကားကလည္း ရႇိေသးသည္။ ဆန္ေဟာင္းႏႇင့္ဆန္သစ္၊ ဆန္ေဟာင္းက ေစ်းပိုသည္။ ေရႇးေဟာင္းပစၥည္းေတြ ေတာ္ေတာ္ တန္ဖိုးႀကီးသည္၊ မၾကာမီက ဂ်ာနယ္ တစ္ေစာင္မႇာ ဖတ္လိုက္ရသည္၊ အဂၤလန္မႇာ အိမ္ရႇင္းရင္း အမိႈက္ပံုထဲကေန ထြက္လာသည့္ ၁၈ ရာစုေလာက္က တ႐ုတ္ပန္းအိုးတစ္လံုး ေလလံတင္၍ ေရာင္းခ်ရာ ေပါင္ ၂၄ သန္း ရသတဲ့။ နားေတာင္ မလည္ႏိုင္ေအာင္ပင္။ ထို ပစၥည္းက ဘယ္ေလာက္မ်ား အသံုးက်၍ ဤမွ်တန္ဖိုးရႇိေနပါသနည္း။ ေရႇးေဟာင္းဘုရားဆင္းတုေတြ အလြန္တန္ဖိုးႀကီးသည္။ ေရႇးေဟာင္းပန္းခ်ီကားေတြ အလြန္တန္ဖိုးႀကီးသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၾကာေလေကာင္းေလ၊ ေဟာင္းေလသစ္ေလ ဟူေသာ ဆို႐ိုးစကား ေပၚလာေလသလား။
'နိစၥံ န၀ါ၀ သခၤါရာ' ဟူေသာ ေဒသနာပါဠိအရ ဥပါဒ္ ဌီ ဘင္ဟူ ေသာ ခဏသံုးပါးႏႇင့္ၾကည့္က အားလံုး ျဖစ္တည္ပ်က္၊ ျဖစ္တည္ပ်က္မို႔ အေဟာင္းဟူ၍ဘ ာတစ္ခုမွ်မရႇိ၊ အားလံုး အသစ္ခ်ည္းသာတည္း။ ထိုပါဠိကို ေတာင္ၿမိဳ႕ဆရာေတာ္က အနက္ ျပန္ရာတြင္ 'သခၤါရာ-႐ုပ္နာမ္ သခၤါရတရားတို႔သည္၊ နိစၥံန၀ါ၀- အျမဲ ျဖစ္လ်က္ အသစ္စက္စက္တို႔ခ်ည္းသာတည္း'ဟု အနက္ ျမန္မာျပန္ခဲ့သည္။ ျဖစ္တည္ ပ်က္ေပ်ာက္၊ ျဖစ္တည္ပ်က္ေပ်ာက္မို႔ ျဖစ္သမ် ႐ုပ္ေတြနာမ္ေတြသည္ အေဟာင္း အေဟာင္းဟူ၍ ဘာတစ္ခုမွ် မရႇိ။ အားလံုး အသစ္အသစ္ေတြခ်ည္းပင္ ျဖစ္သည္။ အေတြးအျမင္၌ ဆရာ တစ္ေယာက္က 'အေတြးသစ္ဆိုတာ မရႇိ' ဟူ၍ ေရးထားရာ ဤေဒသနာ ပါဠိကို သတိျပဳဖို႔သင့္သည္။
ရက္ကြက္တစ္ခု၌ မ်က္ႏႇာစိမ္းေတြ ေျပာင္းေရႊ႕လာလွ်င္ လူသစ္ေတြဟု ေျပာၾကသည္။ လုပ္ငန္းခြင္ တစ္ခုခုမႇာလည္း ေနာက္မႇ ေနာက္မႇ ေရာက္လာသူေတြကို လူသစ္ေတြဟု ေျပာၾကသည္။ တခ်ဳိ႕ လူသစ္တန္းဟု ေခၚသည္လည္း ရႇိသည္။ တခ်ဳိ႕ သိပ္မျမင္ဖူးေသာ မ်က္ႏႇာစိမ္းမ်ားကိုလည္း မ်က္ႏႇာသစ္ဟု ေခၚၾကသည္။ ေနရာအသစ္ေၾကာင့္ လူသစ္ ျဖစ္ရေလသေလာ၊ အလုပ္အသစ္ေၾကာင့္ လူသစ္ ျဖစ္ရေလသေလာ၊ တခ်ဳိ႕ ၿပီးခဲ့ေသာ အေကာင္းအဆိုး အေျခအေနေတြကို ထားခဲ့ၿပီး အလုပ္သစ္တစ္ခု စလုပ္လွ်င္ ဘ၀သစ္ ျပန္စသည္ဟု ဆုိၾကသည္။ အမိ၀မ္းက ကြၽတ္ကြၽတ္ခ်င္း အေနအထားကိုေတာ့ ဘ၀သစ္ဟု မေခၚေ၀ၚ၊ အမႇန္က အမိ၀မ္းက ကြၽတ္ကြၽတ္ခ်င္း ထိုအခိုက္အတန္႔က ဘ၀သစ္စခဲ့သည္ မဟုတ္ေလာ။
အေဟာင္းအေဟာင္းေတြ၌ အေကာင္းအေကာင္းေတြ ရႇိသည္ မႇန္ေသာ္လည္း အမ်ားစုကေတာ့ အသစ္မႇ ႀကိဳက္ၾကသည္ကား အမႇန္ပင္။ အသစ္ အသစ္မႇ ႀကိဳက္သူေတြ မိမိတို႔ ကိုယ္တိုင္ေကာ ဘာေတြမ်ား သစ္ပါသနည္း။ လူေကာသစ္ပါ၏ေလာ။ စိတ္ေကာသစ္ပါ၏ေလာ။ ႏႇစ္သစ္ေတြ၊ ႏႇစ္သစ္ေတြ ႏႇစ္တိုင္း ေက်ာ္ျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ လူကား သစ္ မသစ္ စိတ္ကား သစ္ မသစ္၊ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ျဖစ္ ပါ၏ေလာ။
ကာလာခ်ိန္းတုိင္း၊ ကာလာခ်ိန္းတိုင္း သစ္ေနေပလိမ့္မည္။ ႏႇစ္သစ္ခ်င္ သစ္၊ မသစ္ခ်င္ေန၊ လူသစ္ခ်င္သစ္၊ မသစ္ခ်င္ေန စိတ္ကေတာ့ သစ္ေနဖို႔ လိုအပ္သည္။ စိတ္သာရႇင္ေစာ ဘုရားေဟာ။ အရာရာ စိတ္သာပဓာနမို႔ စိတ္သစ္ဖို႔သာ အေရးႀကီးသည္။
'အာရမၼဏံ စိေႏၲတီတိ စိတံၲ' ဟူေသာ ၀ိၿဂိဳဟ္အရ အာ႐ံုကို ၾကံစည္တတ္၊ ေတြးေတာတတ္ေသာေၾကာင့္ 'စိတ္'ဟု ေခၚရသည္။ စိတ္ကို အေတြးမ်ားႏႇင့္ တည္ေဆာက္ထားသည္။ 'လူၾကံရင္းေသ၊ ငႇက္ပ်ံရင္းေသ'ဟူေသာ ဆို႐ိုးစကားကို ၾကည့္ လ်င္လည္း လူဟူသည္မႇာ အေတြးသမား၊ အၾကံသမားေတြသာ ျဖစ္သည္။ တစ္ခုခုေတာ့ သူၾကံေနသည္။ တစ္ခုခုေတာ့ သူေတြးေနသည္။ ထိုသို႔ ေတြးရင္းၾကံရင္းႏႇင့္ပဲ လူသည္ အသက္ထြက္ရသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ 'လူၾကံရင္း ေသ'ဟု ဆို႐ိုးစကား ထားခဲ့ၾကသည္။
ႏႇစ္သစ္၊ လူသစ္ ဘာေတြ ဘယ္လိုသစ္သစ္၊ အေရးႀကီးတာကေတာ့ စိတ္သစ္ဖို႔သာ လိုရင္း ျဖစ္သည္။ စိတ္သစ္မႇသာ ေလာကသစ္ကို ေတြ႕ရႇိလိမ့္မည္။ စိတ္ေဟာင္းခ်ည္းႏႇင့္သာ တလည္လည္ ဆိုလွ်င္ေတာ့ ေခတ္ေဟာင္းကိုပဲ ျပန္ေရာက္ဦးမည္။ ေလာကေဟာင္းကိုပဲ ျပန္ေရာက္ဦးမည္။ စိတ္ကိုအေတြးက ျပ႒ာန္းတာဆိုေတာ့ စိတ္သစ္ဖို႔အတြက္ အေတြးသစ္ရပါလိမ့္မည္။ အေတြးသစ္မႇသာ စိတ္ကလည္း သစ္ပါလိမ့္မည္။
အေတြးကို ပါဠိလို သကၤပၸဟုလည္း ေခၚ၏။ ၀ိတက္ဟုလည္း သံုး၏။ ၀ိတက္ကိုေတာ့ အမ်ားသိၾကပါသည္။ ထိုအေတြးသည္ သမၼာႏႇင့္ မိစၧာ ႏႇစ္မ်ဳိးသာရႇိ၏။ အေတြးက သမၼာ ျဖစ္လွ်င္ မႇန္ကန္၏။ သမၼာျဖစ္လွ်င္ သစ္၏။ အေတြးက မိစၧာျဖစ္လွ်င္ မႇားယြင္း၏။ မိစၧာျဖစ္လွ်င္ ေဟာင္းႏြမ္း၏။ ကာမ၀ိတက္၊ ဗ်ာပါဒ၀ိတက္၊ ၀ိဟႎသာ၀ိတက္ သံုးမ်ဳိးတို႔သည္ မိစၧာ၀ိတက္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ သူတို႔ႏႇင့္ ဆန္႔က်င္ဘက္ ေနကၡမၼ၀ိတက္၊ အဗ်ာပါဒ၀ိတက္၊ အ၀ိဟႎသာ၀ိတက္ သံုးမ်ဳိးတို႔သည္ သမၼာ၀ိတက္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။
သတၲ၀ါေတြ (မိမိတို႔တစ္ေတြ) သံသရာတစ္ေလွ်ာက္လံုး အဘယ္အေတြးေတြမ်ား ေတြးခဲ့ၾကပါသနည္း။ ကာမ၀ိတက္၊ ဗ်ာပါဒ၀ိတက္၊ ၀ိဟႎသာ၀ိတက္ တို႔သာ အေတြးမ်ားခဲ့ၾက၏။ ထို႔ေၾကာင့္ ထို၀ိတက္ သံုးမ်ဳိးတို႔သည္ သံသရာအဆက္ ဘ၀အဆက္ ဆက္ ေတြးလာခဲ့ၾကသျဖင့္ ေဟာင္းေန၊ ေဆြးေန၊ ျမည့္ေနေသာ အေတြးေဟာင္းမ်ားသာ ျဖစ္ၾကေလ၏။ ေရႇးေဟာင္းပစၥည္းေတြ အဘယ္မွ်ပင္ ေဟာင္းေနပါေစ ဤအေတြးေဟာင္းမ်ား ေလာက္ေတာ့ ေဟာင္းလိမ့္မည္ မဟုတ္ေပ။ ေရႇးေဟာင္းပစၥည္းေတြက ႏႇစ္ပရိေစၧဒ ခန္႔မႇန္းတြက္ခ်က္၍ ရေသး၏။ ဤအေတြးေဟာင္းေတြကႏ ႇစ္ပရိေစၧဒ မည္သို႔မွ် ခန္႔မႇန္းတြက္ခ်က္၍ မရေပ။
ကာမ၀ိတက္ဟူသည္ ကာမကို ေတြးျခင္း ျဖစ္၏။ ကာမဟူသည္ လိုခ်င္စရာ တပ္မက္စရာ ဆြဲေဆာင္မႈ အျပင္းစား၊ သက္ရႇိသက္မဲ့ အာ႐ံုငါးမ်ဳိးလံုးကို ေခၚ၏။ ရဖို႔ေတြးျခင္း၊ ယူဖို႔ေတြးျခင္း၊ သာယာခံစားဖို႔ေတြးျခင္း၊ ငါ့ဖို႔ေတြးျခင္း၊ ငါ့မိသားစု၊ ငါ့အသိုင္းအ၀ိုင္း၊ ငါနီးစပ္ရာ၊ ငါ့အုပ္စုအတြက္ ေတြးျခင္း စေသာ အတၲနယ္နိမိတ္အတြင္းမႇ ေတြးျခင္း ဟူသမွ်သည္ ကာမ၀ိတက္မ်ားပင္ ျဖစ္ၾက၏။ ဂုဏ္ရဖို႔ေတြးျခင္း၊ လာဘ္ရဖို႔ေတြးျခင္း၊ ထင္ေပၚေက်ာ္ၾကားဖို႔ေတြးျခင္း တို႔သည္လည္း ကာမ၀ိ တက္မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။ အခ်ီးက်ဴးခံရဖို႔၊ ဂုဏ္ျပဳခံရဖို႔၊ အပူေဇာ္ခံရဖို႔၊ အပသခံရဖို႔၊ အေလးအျမတ္ျပဳခံရဖို႔၊ ေက်ာ္ၾကားေအာင္ျမင္ဖို႔ ေတြးျခင္းမ်ားသည္လည္း ကာမ၀ိတက္၏ အႏြယ္မ်ားပင္ ျဖစ္ၾက၏။ ကာမ၀ိတက္ဟူသည္ နယ္က်ယ္လႇ၏။ ကာမဘံု သား အမ်ားစုကလည္း ကာမကိုသာ စိတ္၀င္စားၾကေလေတာ့ ကာမ၀ိတက္ႏႇင့္ပဲ အခ်ိန္ကုန္ကာ အေတြးေဟာင္းထဲမႇ ႐ုန္းမထြက္ႏိုင္ဘဲ ရႇိၾကေလ၏။
ဗ်ာပါဒ၀ိတက္ဟူသည္ သတ္ျဖတ္ဖို႔၊ ဖ်က္ဆီးဖို႔၊ သူတစ္ပါး ပ်က္စီးရာပ်က္စီးေၾကာင္းကို ေတြးေတာျခင္း ျဖစ္၏။ ၀ိဟႎသာ၀ိတက္ဟူသည္ ညႇဥ္းပန္းႏႇိပ္စက္ဖို႔၊ ဒုကၡေပးဖို႔၊ ေခ်ာက္တြန္းဖို႔ ေတြးေတာျခင္း ျဖစ္၏။ ဤ၀ိတက္ႏႇစ္ခုကေတာ့ အျဖစ္ နည္းႏိုင္ပါ၏။ အျဖစ္မ်ားတာကေတာ့ ကာမ၀ိတက္သာျဖစ္၏။ ကာမဘံုသားသည္ ကာမကိုသာ သူ အဓိက စိတ္၀င္စား၏။
အေတြးသစ္ဟူသည္ ေနကၡမၼ၀ိတက္၊ အဗ်ာပါဒ၀ိတက္၊ အ၀ိဟႎသာ၀ိတက္ဟူေသာ သမၼာသကၤပၸ၊ သမၼာ၀ိတက္ သံုးမ်ဳိးျဖစ္၏။ ကာမ၀ိတက္က ေလာဘႏႇင့္ေတြးျခင္း ျဖစ္၏။ ရဖို႔၊ ယူဖို႔၊ ပိုင္ဆိုင္ဖို႔သာ ေတြး၏။ ေနကၡမၼ၀ိတက္က အေလာဘႏႇင့္ ေတြးျခင္း ျဖစ္၏။ စြန္႔လႊတ္ အနစ္နာခံဖို႔၊ ကူညီ႐ိုင္းပင္းဖုိ႔သာ ေတြး၏။ ကာမ၀ိတက္က ငါ့ဖို႔သာေတြး၏။ ေနကၡမၼ၀ိတက္က သူဖို႔ပါထည့္၍ေတြး၏။ ကာမ၀ိတက္က အသာစံဖို႔ေတြး၏။ ေနကၡမၼ၀ိတက္က အနာခံဖို႔ ေတြး၏။ ကာမ၀ိတက္က အတၲဟိတ ကို ေတြး၏။ ေနကၡမၼ၀ိတက္က ပရဟိတကိုေတြး၏။ အဗ်ာပါဒ၀ိတက္က ေမတၲာႏႇင့္ယႇဥ္၍ ေတြး၏ အ၀ိဟႎသာ၀ိတက္က က႐ုဏာႏႇင့္ယႇဥ္၍ ေတြး၏။
ဤေနကၡမၼ၊ အဗ်ာပါဒ၊ အ၀ိဟႎသာဟူေသာ သမၼာ၀ိတက္ သံုးမ်ဳိးသည္ အျမဲတမ္း ေတြးေနႏိုင္သည္ မဟုတ္၊ တစ္ခါတစ္ခါမႇသာ ေတြးျဖစ္၏။ ထို႔ေၾကာင့္ သူတို႔သည္ ေဟာင္းသြား၊ ႏြမ္းသြားသည္ ဟူ၍ မရႇိ။ အျမဲတမ္း သစ္လြင္ေတာက္ေျပာင္ေန၏။ ဥပမာ-အျပင္ထြက္မႇ သို႔မဟုတ္ ပြဲလမ္းရႇိမႇ ထုတ္၍၀တ္ေသာ ၀တ္ေကာင္း စားေကာင္းမ်ားႏႇင့္ တူ၏။ ကာမ၊ ဗ်ာပါဒ၊ ၀ိဟႎသာဟူေသာ မိစၧာ၀ိတက္ သံုးမ်ဳိးကေတာ့ အိမ္မႇာ အျမဲ၀တ္ေနေသာ အ၀တ္အစားအေဟာင္းမ်ားႏႇင့္ တူၾက၏။ စိတ္ဟူသည္မႇာ သူခ်ည္း သက္သက္ အသစ္လည္းမဟုတ္၊ အေဟာင္းလည္း မဟုတ္။ စိတ္ကို အေတြးမ်ားကသာ ခ်ယ္လႇယ္ေလေတာ့ ေလာဘေဒါသတို႔ ေမာင္းႏႇင္ရာေနာက္လိုက္ကာ ေလာဘႏႇင့္ေပါင္းေတြး၊ ေဒါသႏႇင့္ေပါင္းေတြးဆိုလွ်င္ေတာ့ အေတြးေဟာင္းေတြကိုသာ ထပ္ခ်ည္းတလဲလဲ ေတြးေနသျဖင့္ စိတ္ကလည္း မည္သို႔မွ် သစ္၍မလာႏိုင္ေပ။ သစ္လြင္ေတာက္ပ၍ မလာႏိုင္ေပ။ စိတ္ေဟာင္း၊ စိတ္ႏြမ္း၊ စိတ္ေဆြးတို႔သာ ျဖစ္ေနၾကေပလိမ့္မည္။
စိတ္သစ္ဖို႔ဆိုလွ်င္ ေလာဘ၊ ေဒါသေတြႏႇင့္သာ အျမဲ ေပါင္းသင္းမေနဘဲ တစ္ခါတစ္ေလ ေလာဘႏႇင့္ ခြဲ၊ ေဒါသႏႇင့္ခြဲကာ အေလာဘႏႇင့္တြဲ၊ အေဒါသႏႇင့္ ေပါင္းေပးရမည္။ ငါ့ဖို႔မႇ သူ႔ဖို႔သို႔၊ ငါ့အက်ဳိးစီးပြားမႇ သူ႕အက်ဳိးစီးပြားသို႔ အတၲမႇ အနတၲသို႔၊ အတၲမႇ ပရသို႔ အတၲဟိတမႇ ပရဟိတသို႔ အနည္းစုမႇ အမ်ားစုသို႔၊ အက်ဥ္းမႇအက်ယ္သို႔၊ အတိုမႇအရႇည္သို႔၊ အပူမႇအေအးသို႔၊ မၿငိမ္းခ်မ္းရာမႇ ၿငိမ္းခ်မ္းရာသို႔၊ မေက်မနပ္မႇ ေက်ေက်နပ္နပ္သို႔၊ မစုမစည္းမႇ စုစုစည္းစည္းသို႔၊ စိတ္ေအးေအးထားကာ ေခါင္းေအးေအးထားကာ စဥ္းစား၍၊ ဆင္ျခင္၍၊ ေျမာ္ျမင္၍ ေတြးေပးမည္ ဆိုပါက အေတြးမ်ားသစ္၍ စိတ္ပါသစ္ပါလိမ့္မည္။ ထိုအခါ ႏႇစ္သစ္ႏႇင့္ လိုက္ဖက္ညီစြာ လူသစ္၊ စိတ္သစ္ ျဖစ္လာပါလိမ့္မည္။ လူသစ္၊ စိတ္သစ္ႏႇင့္သာ ေခတ္သစ္ကို ထူေထာင္ႏိုင္ပါလိမ့္မည္။