၁၉၄၇ ခု၊ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား၏ ဈာပန အခမ္းအနားကို ဂ်ဴဘလီေဟာ၌ ျပင္ဆင္ထားပံုႏွင့္ ယေန႔ အာဇာနည္ဗိမာန္ (ေပၚ)၊ ၁၉၄၈ ေမ ၈ အ႐ုဏ္တက္ခ်ိန္၊ အင္းစိန္ေထာင္၌ ယုတ္မာ ညစ္ေထးသည့္ အမ်ိဳးသား သစၥာေဖာက္ ဂဠဳန္ေစာအား ႀကိဳးေပးရန္ ျပင္ေနစဥ္ႏွင့္ မိုက္႐ူးရဲ ေနာက္လိုက္မ်ား (ေအာက္)။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ဦးေဆာင္ေသာ အာဇာနည္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားသည္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏ ေသြးခြဲ သပ္လွ်ိဳမႈ၊ အသားထဲမွ ေလာက္တြယ္မႈ ျဖစ္ရပ္ဆိုးတို႔ကို အရင္းခံလ်က္ ေရတိမ္ နစ္ခဲ့ၾကရသည့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခဲ့ရေသာ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္ေန႔ သမိုင္းျဖစ္ရပ္ဆိုး အေျခအေနမ်ားကို ထိုအခ်ိန္က ထုတ္ေဝခဲ့ေသာ စာနယ္ဇင္းမ်ားတြင္ သမိုင္းမွတ္တမ္းတင္ ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့ၾက၏။ ထိုသမိုင္းဝင္ မွတ္တမ္းသဖြယ္ ျဖစ္ေသာ စာနယ္ဇင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့မႈမ်ားကို လက္လွမ္းမီသမွ် ရွာေဖြေဖာ္ထုတ္ ေကာက္ႏႈတ္ တင္ျပလိုပါသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခဲ့ၿပီးေနာက္ တပတ္ အၾကာတြင္ ထုတ္ေဝေသာ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ (အုပ္တြဲသစ္ ၉၊ အမွတ္ ၆) ၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၂၆ ရက္ စာေစာင္တြင္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ မမေလးသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခဲ့ရသည့္ ေန႔ရက္ႏွင့္ သူ၏ ခံစားရမႈ အေထြေထြကို ႏိႈင္းယွဥ္၍ 'လဆန္း ၂ ရက္ေန႔' ေဆာင္းပါးကို ဝမ္းနည္း ေၾကကြဲစြာ ေရးသား မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
'လဆန္း ၂ ရက္ေန႔' ေဆာင္းပါးတြင္၊ လဆန္း ၂ ရက္ေန႔တိုင္း က်မ တသက္ပန္ အဖို႔ စိတ္ႏွလံုး ထိခိုက္ေသာ ေန႔ျဖစ္၍ ဤလဆန္း ၂ ရက္ေန႔ထက္ ဗ်ာပါမီး ေတာက္ရသည့္ေန႔ကား က်မ တသက္လံုး မရွိႏိုင္။ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ ဦးခ်စ္ေမာင္၊ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္တို႔သည္ လဆန္း ၂ ရက္ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ၾကသည္ ဟူ၍ အစခ်ီလ်က္ ၁၉၃ဝ ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္ေန႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးမႈအတြက္ ဝမ္းနည္းမဆံုး ျဖစ္ရမႈကို
"ျမန္မာျပည္ လြတ္လပ္ေရး မရမီ သူ႔တို႔တေတြ ကြယ္လြန္သည္မွာ အသည္းနာဖို႔ အလြန္ေကာင္းေလသည္။ သူတို႔သည္ သူ႔တို႔ မေသခင္ က်မတို႔အား လြတ္လပ္ေသာ လူမ်ိဳးတမ်ိဳး မျဖစ္ၾကေသးေၾကာင္းကို လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာျပည္တြင္ ကိုယ္တေယာက္တည္း အတြက္ သုခရွာ၍ မျဖစ္ႏိုင္ဘဲ လြတ္လပ္ေရး သုခႀကီးကို တမ်ိဳးလံုး တညီတၫြတ္တည္း ရွာယူၾကဖို႔ရာ လည္ေကာင္း ႏိႈးေဆာ္သင္ၾကား လမ္းျပ ေပးသြားၾကသည္။"
၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၉ ရက္ ( ၁၃ဝ၉ ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆုတ္ ၈ ရက္)ေန႔ထုတ္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္အုပ္တြဲသစ္ ၉ အမွတ္ ၈ တြင္ ေဆာင္းပါးရွင္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္အဖြဲ႕ဝင္ ဦးအုန္းျမင့္သည္ 'သူ႔အေၾကာင္း က်ေနာ္ မွတ္မိ သိရွိရသမွ်' ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ေက်ာင္းသားဘဝမွ စတင္ကာ က်ဆံုး အခ်ိန္အထိ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ ေဆာင္းပါးရွင္ ဦးအုန္းျမင့္သည္ သခင္ ဘဝကပင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ေျပာမနာ၊ ဆိုမနာ မိတ္ေဆြရင္း ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ကိုယ္တိုင္ပင္ "က်ဳပ္အေၾကာင္းကို သူတို႔ ႏွစ္ေယာက္ (ဦးအုန္းျမင့္ႏွင့္ သခင္တင္ဦး) သာ ေကာင္းေကာင္းသိတယ္" ဟု ေျပာဆိုခဲ့ဖူးသည္။ ဦးအုန္းျမင့္၏ ေဆာင္းပါးတြင္၊
"ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ကြယ္လြန္ၿပီဟု ေျပာသံၾကားရသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ က်ေနာ္၏ အနီးတြင္ ကပ္၍ ဗံုးက်ၿပီး ျပင္းထန္စြာ ျမည္ဟိန္း ေပါက္ကြဲကာ မီးခိုးလံုးေတြ ပိတ္ဖံုး ေမွာင္မည္း သြားသကဲ့သို႔ ထင္မွတ္ လိုက္မိေတာ့သည္။ လွ်ပ္တျပက္ခန္႔ လံုးလံုးသတိလစ္ကာ ေလဟာျပင္ႀကီးကဲ့သို႔ ရွိေနရာမွ တျဖည္းျဖည္းပင္ တေရးေရး ထင္ျမင္ ေပၚေပါက္လာသည္မွာကား ယခင္ ႏွစ္ေပါင္း အေတာ္ၾကာမွ ယခုအထိ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ အတူ ေနထိုင္ လုပ္ကိုင္ စားေသာက္ သြားလာ ေျပာဆိုရပံုမ်ားပင္ ျဖစ္ေပသည္" စသည္ျဖင့္ ေရးသား ေဖာ္ျပထားသည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္ ၂၃ ရက္ေန႔ထုတ္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ အုပ္တြဲသစ္ (၉)၊ အမွတ္ (၁ဝ) တြင္ သခင္ဗေအး (သူရဲ) သည္ 'က်ေနာ္ သိေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္' ေဆာင္းပါးကို ေရးသားခဲ့သည္။ သခင္ဗေအးသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ေက်ာင္းသား ဘဝကပင္ သိခဲ့သည္။ သခင္ ဘဝႏွင့္ အဂၤလိပ္ကို ေတာ္လွန္စဥ္ အခါက လည္ေကာင္း၊ ဂ်ပန္ကို ေတာ္လွန္စဥ္ အခါက လည္းေကာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထံ အပါးေတာ္ၿမဲ အျဖစ္ ႏွစ္ႀကိမ္တိုင္တိုင္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ သူ၏ ေဆာင္းပါးတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏ ေရာင့္ရဲတတ္မႈ၊ အာ႐ံုဝင္စား ျပင္းထန္မႈတို႔ကို၊
"စာအလြန္ဖတ္သူ ျဖစ္သည္။ တခါတရံ ေနာက္ေဖးသြားစဥ္ ေနာက္ေဖးသြားရင္း စာဖတ္ေနရာ နာရီဝက္ေက်ာ္ၾကာ သျဖင့္ ေခၚယူရ၏။ ထမင္းကုိလည္း အမွတ္တရ မရွိ၊ စားခ်ိန္တြင္ ေခၚယူ ေကြၽးရ၏။ မုန္႔ပဲသေရစာကို စားရန္ ေကာင္းစြာ ဂ႐ုမစိုက္။ ေရကိုလည္း အတြင္ ခ်ိဳးေစရ၏" ဟူ၍ ေဖာ္ျပထားသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခ်ိန္တြင္ ႐ႈမဝ ႐ုပ္စံုမဂၢဇင္း စတင္ ေပၚထြက္စ အခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ ႐ႈမဝ ႐ုပ္စံု မဂၢဇင္း အတြဲ (၁)၊ အမွတ္ (၃)၊ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လထုတ္တြင္ ဝမ္းနည္းသည့္ သဝဏ္လႊာႏွင့္ ကဗ်ာမ်ားကို ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ 'သဝဏ္လႊာ' တြင္ ဝမ္းနည္းသည့္ အထိမ္းအမွတ္ အျဖစ္ အတြဲ (၁)၊ အမွတ္ (၃)၊ ၾသဂုတ္လထုတ္ မဂၢဇင္းကို မထုတ္ေဝသင့္ေၾကာင္းကို၊
"တကယ္ဆိုလွ်င္ ယခုလ ႐ႈမဝ မဂၢဇင္း ထုတ္ေဝျခင္းငွာ မသင့္ပါေပ။ အကယ္တည့္ လြန္ခဲ့ေသာ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ႐ႈမဝ စာမ်က္ႏွာ ၇ မွ ၁ဝဝ အထိ ႐ိုက္ၿပီးသား မျဖစ္ခဲ့မိလွ်င္ လည္းေကာင္း၊ တတိုင္းျပည္လံုး ယူက်ံဳးမရ တသဝမ္းနည္း အျဖစ္ႀကီး ျဖစ္ရေသာ ႏိုင္ငံေရး လုပ္ၾကံမႈသည္ ဇူလိုင္ ၁၉ ရက္ထက္ ေစာလ်က္ လဆန္းစ ၃၊ ၄ ရက္ အတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့ပါလွ်င္ လည္းေကာင္း ႐ႈမဝ အမွတ္ (၃) သည္ မည္သည့္နည္းႏွင့္မွ် ထုတ္လာႏိုင္မည္ မဟုတ္ေခ်" ဟူ၍ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
ဆက္လက္၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးသည္ဟု ၾကားသိရေသာ အခါ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ခံစားရခ်က္တို႔ကိုလည္း၊
"ဤအခ်ိန္မွာ ကြၽႏု္ပ္တို႔ နံနက္ ထမင္း စားေနဆဲ ျဖစ္ၾကသည္။ ဤသတင္းကို ၾကားလွ်င္ၾကားခ်င္း အလ်ဥ္းပင္ မယံုၾကည္ၾက၊ မယံုႏိုင္ၾက၊ ယံုလည္း မယံုခ်င္ၾက၊ မယံုၾကဘူး ဟူ၍သာ ဆုိရသည္။ တဝိုင္းလံုး တုန္လႈပ္ ေခ်ာက္ခ်ား ေနၾကသည္။ အံ့ၾသ ဝမ္းနည္း ယူက်ံဳးမရႀကီး ျဖစ္ေနၾကသည္။ ထမင္းပင္ ဆက္မစားႏိုင္ၾက။ ေဆး႐ံု ေျပးသူေျပး၊ သတင္းစာတိုက္ သြားသူသြား၊ တတိုက္လံုး လႈပ္လႈပ္ရွားရွား ျဖစ္သြားၾကေတာ့သည္။
ညေန သတင္းစာမ်ား ထြက္လာေသာ အခါ၌ကား ကြၽႏု္ပ္တို႔ လက္ခံႏိုင္၍လည္း မရ။ မယံုႏိုင္၍လည္း မျဖစ္။ ဝမ္းနည္း ဝမ္းနည္း ယူက်ံဳးမရ ႀကီးစြာျဖင့္သာ လက္ခံ ယံုၾကည္ လိုက္ၾကရေတာ့သည္။ ဗမာတိုင္းလိုလိုပင္ ဤနည္းႏွင္ႏွင္ ျဖစ္ပ်က္ၾကမည္ကား မလြဲ။"
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လထုတ္ ဒဂုန္မဂၢဇင္း အုပ္တြဲ (၂၁)၊ အမွတ္ (၈) တြင္ ဒဂုန္ဦးစန္းေငြ၏ 'ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား မည္သို႔ ေက်းဇူး ဆပ္မည္နည္း'၊ ေမာင္ေမာင္႔ကက္၏ 'ကေလာင္စက္'၊ ရန္ကုန္ခင္ေဆြ၏ 'ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ေဆာင္းပါးမ်ားႏွင့္'၊ 'ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ဝန္ႀကီးမ်ားအတြက္ ကုသိုလ္ဆြမ္းသြတ္ လြမ္းဆြတ္ ေၾကကြဲျခင္း ေလးခ်ိဳးလတ္ ငိုခ်င္း' စသည္တို႔ျဖင့္ အမွတ္တရ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။
ဒဂုန္ ဦးစန္းေငြ၏ 'ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား မည္သို႔ ေက်းဇူးဆပ္မည္နည္း' ေဆာင္းပါးတြင္
"ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃ဝ၉ ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္ေန႔ ဟူေသာ ဂဏန္းကြက္သည္ ျမန္မာ တိုင္းရင္းသားတို႔ အတြက္ စိတ္လက္ညစ္ႏြမ္း ဝမ္းနည္းမဆံုး ႀကိမ္မီးအံုးသကဲ့သုိ႔ ယူက်ံဳးမရ ျဖစ္ေစေသာ အမဂၤလာေန႔ႀကီး ျဖစ္ေပသည္။
လူတို႔ မည္သည္မွာ မိမိတို႔ အားကိုးျပဳရာ ေမ႐ုျမင္းမိုရ္ေတာင္ႀကီး ၿပိဳကြဲ ယိုင္လဲရွာျခင္း အတြက္ ပြက္ပြက္ဆူမွ် ပူေလာင္ၾကၿမဲ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဤသို႔ ပူေဆြးေလာင္ကြၽမ္း ဝမ္းနည္းမေျပ ျဖစ္ေန႐ံုမွ်ျဖင့္ ကြယ္လြန္ရွာသူတို႔အား လြမ္းရာက်မည္ မဟုတ္။ သူတို႔၏ လုပ္ငန္းမ်ားကို ဆက္လက္ အေမြခံကာ လုပ္ကိုင္ က်င့္ၾကံျခင္းသည္သာလွ်င္ စစ္စစ္ လြမ္းရာေရာက္မည္ ျဖစ္ေလသည္။
သို႔ျဖစ္၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ အမွဴးရွိေသာ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား လြမ္းဆြတ္ေၾကကြဲ ဝမ္းနည္းမဆံုး စိတ္ႏွလံုး ပူေဆြး ေနၾကရ႐ံုမွ်ႏွင့္ အခ်ိန္မကုန္ေစၾကကုန္ဘဲ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား တကယ္တမ္း လြမ္းဆြတ္ရာ ေရာက္ၾကေလေအာင္ လမ္းျပခဲ့သည့္ ခရီးစဥ္ကို ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္း လိုက္ၾကျခင္းျဖင့္ ကြယ္လြန္သူ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား၏ ႀကီးမားလွေသာ ေက်းဇူးတရားမ်ားကို အသီးသီး ေပးဆပ္ေတာ္မူ ႏိုင္ၾကပါေစသတည္း" ဟူ၍ သတိေပး ႏိႈးေဆာ္ ေရးသားခဲ့သည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၁၅ ရက္ သတင္းစံုဂ်ာနယ္ အုပ္တြဲ (၂)၊ အမွတ္ (၂၃) ၏ ေခါင္းႀကီးပိုင္းတြင္ 'မိခင္မ်က္ေမွာက္၊ ျမန္ျပည္ေအာက္မွ၊ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ၿပီ၊ အာဇာနည္' ဟူေသာ ေခါင္းစီးျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔၏ က်ဆံုးမႈႏွင့္ ျပည္သူတို႔၏ ခံစားရမႈမ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ 'ဂ်ဴဗလီေဟာတြင္ ဤသို႔ပင္' ေဆာင္းပါးတြင္ အာဇာနည္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား၏ ႐ုပ္ကလာပ္မ်ား ျပင္ဆင္ထားမႈကို
"ဗိုလ္ခ်ဳပ္ အေလာင္းႏွင့္ ခုတင္ကား ေရွ႕ဆံုးတြင္ ရွိေန၏။ စင္ျမင့္ေပၚမွ ျမင္ရသည္မွာ လက္ဝဲမွ လက္ယာသို႔ ၁) အိုင္စီအက္ ဦးအုန္းေမာင္ (ေတာ္လွန္ေရးအလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၂) မိုင္းပြန္ေစာ္ဘြား (အျဖဴ၊ အစိမ္း၊ အဝါ၊ အလယ္ အျဖဴလံုး အမွတ္အသား အလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၃) ဦးဘခ်ိဳ (ေတာင္လွန္ေရးအလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၄) ဦးဘဝင္း (ေတာ္လွန္ေရးအလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၅) သခင္ျမ (ဥေဒါင္း႐ုပ္ပါသည့္ ဆိုရွယ္လစ္အလံ)၊ ၆) မန္းဘခိုင္ (အျဖဴ၊ အျပာရင့္ႏွင့္ အနီပါေသာေထာင့္၌ ဖားစည္တံဆိပ္ႏွင့္ အလံ)၊ ၇) ဆရာႀကီး ဦးရာဇတ္ (ေခါင္းအလြတ္ စတိသာ ျပင္ထားသည္)၊ ၈) ကိုေထြး (အေလာင္းႏွင့္ ေခါင္းမရွိ ခုတင္သာ ရွိသည္) အားလံုးေသာ ေခါင္းမ်ားေပၚတြင္ ပန္းေခြႏွင့္ အမည္ စာကဒ္ကေလးမ်ားရွိလ်က္ ပန္းေရာင္ ေခါင္းအံုး တလံုးစီႏွင့္ သစၥာပန္းမ်ား တင္ထားသည္" ဟူ၍ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
အယ္ဒီတာ အာေဘာ္ အခန္းတြင္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား မက်ဆံုးမီ တရက္အလို ဇူလိုင္လ ၁၈ ရက္ ေသာၾကာေန႔တြင္ ျမန္မာ့အလင္း၊ စီးပြားေရး၊ ဟံသာဝတီေရွ႕ေဆာင္ သတင္းစာတိုက္မ်ားမွ အယ္ဒီတာတို႔ကို ဒီဒုတ္ ဦးဘခ်ိဳ ေျပာၾကားခဲ့သည့္
"ပထမ ဘရင္းဂန္း ၂ဝဝ၊ ဒုတိယ စတင္းဂန္း ၁,ဝဝဝ၊ ေပ်ာက္ဆံုးတဲ့ လက္နက္ေတြဟာ တကယ္ေတာ့ ဖဆပလကို တိုက္ဖ်က္ၿပီး က်ဳပ္တို႔တေတြကို သတ္ဖို႔ပဲ။ ဒါေပမဲ့ တိုင္းျပည္အတြက္ ႐ိုး႐ိုးသားသား လုပ္ေနတဲ့ က်ဳပ္တို႔တေတြဟာ အကာအကြယ္ေတာ့ ယူဖို႔ မလိုပါဘူး။ သတ္ရင္လည္း ေသ႐ံုေပါ့။ ခင္ဗ်ားတို႔ကသာ တိုင္းျပည္ႀကီး မေမွာက္မွားရေအာင္ ထိန္းထိန္းအုပ္အုပ္ ေရးၾကပါ" ဟူေသာ ေနာက္ဆံုး စကားျဖင့္ လြမ္းဆြတ္ဖြယ္ ေရးသားထားသည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ သတင္းစံုဂ်ာနယ္ အတြဲ (၂)၊ အမွတ္ (၂၆)၊ အထူးထုတ္ သတင္းစံု အခ်ပ္ပိုတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းအား တိုင္းရင္းသား ေတာင္တန္းသားမ်ား၏ ခ်စ္ခင္မႈ၊ ေလးစားမႈ၊ အားကိုးမႈ၊ ေစတနာထားမႈမ်ားကို 'လြမ္းစခ်င့္ဖြယ္၊ ေတာင္တန္းနယ္က၊ ဘယ္ဝယ္ေရာ္ရမ္း၊ ဦးေအာင္ဆန္း၊ ေမွ်ာ္မွန္းခ်င့္ေတြး၊ ေသြးႏွင့္ေရးသည့္ သူတို႔ေပးစာ၊ သဝဏ္လႊာကား' ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ရွည္ႏွင့္ ဝင္းလဲ့ၾကည္ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕၏
"ေတာင္တန္းနယ္သူ၊ နယ္သားမ်ားသည္ ကြၽန္သက္ရွည္ေရး အျဖစ္မွ ကယ္တင္ခဲ့ေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အား ၎၏ လုပ္ငန္းစဥ္ကို လိုက္႐ံုမွ်မက ပုဂၢိဳလ္စြဲ အားျဖင့္လည္း ခင္မင္ ေနၾကေလ၏။ ယခု ရက္တာရွည္စြာ မေနႏိုင္ေသးေသာ္လည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္က လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ ေတာင္တန္းနယ္တြင္ စိတ္ေအးလက္ေအး လာ၍ ေနပါမည္ အေၾကာင္းႏွင့္ ျပံဳးျပံဳးရယ္ရယ္ ျပန္ေျပာသည့္ အခါ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေျပာသည့္ စကားမ်ားကို ေတာင္တန္း နယ္သားမ်ားသည္ ယခုတိုင္ ၾကားေယာင္လ်က္ ရွိေၾကာင္း" စသည္ျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ ေရးသားခဲ့သည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခ်ိန္တြင္ ထုတ္ေဝခဲ့ေသာ စာနယ္ဇင္းမ်ားမွာ အေရအတြက္အားျဖင့္ အေျမာက္အျမား ရွိေနသည္။ စာ-နယ္-ဇင္း အားလံုးတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား က်ဆံုးခဲ့ရျခင္းကို ေဆာင္းပါး၊ ကဗ်ာ၊ ကာတြန္း၊ ေခါင္းႀကီးတို႔ျဖင့္ ေၾကကြဲ ဝမ္းနည္းစြာ မွတ္တမ္းတင္ ေဖာ္ျပခဲ့ၾကသည္။ စာ-နယ္-ဇင္းတိုင္း ေခတ္သမိုင္း ဟူေသာ ဆို႐ိုးႏွင့္ အညီ နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏ ပေယာဂ ေသြးထိုး သပ္လွ်ိဳ လံႈ႔ေဆာ္မႈကို နားေယာင္၊ နာခံ ေဆာင္႐ြက္မႈေၾကာင့္ ျမန္မာ့ အာဇာနည္မ်ားႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေရတိမ္နစ္ခဲ့ရေသာ သမိုင္း သင္ခန္းစာ ေပးေနသည့္ ျဖစ္ရပ္ကို အသိႏွင့္ သတိ ယွဥ္ႏိုင္ေစရန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးစဥ္က စာ-နယ္-ဇင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့မႈမ်ားမွ လက္လွမ္းမီသမွ်၊ ႀကိဳးစားရွာေဖြ တင္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခဲ့ၿပီးေနာက္ တပတ္ အၾကာတြင္ ထုတ္ေဝေသာ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ (အုပ္တြဲသစ္ ၉၊ အမွတ္ ၆) ၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၂၆ ရက္ စာေစာင္တြင္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ မမေလးသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခဲ့ရသည့္ ေန႔ရက္ႏွင့္ သူ၏ ခံစားရမႈ အေထြေထြကို ႏိႈင္းယွဥ္၍ 'လဆန္း ၂ ရက္ေန႔' ေဆာင္းပါးကို ဝမ္းနည္း ေၾကကြဲစြာ ေရးသား မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
'လဆန္း ၂ ရက္ေန႔' ေဆာင္းပါးတြင္၊ လဆန္း ၂ ရက္ေန႔တိုင္း က်မ တသက္ပန္ အဖို႔ စိတ္ႏွလံုး ထိခိုက္ေသာ ေန႔ျဖစ္၍ ဤလဆန္း ၂ ရက္ေန႔ထက္ ဗ်ာပါမီး ေတာက္ရသည့္ေန႔ကား က်မ တသက္လံုး မရွိႏိုင္။ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ ဦးခ်စ္ေမာင္၊ ဗိုလ္ေအာင္ေက်ာ္တို႔သည္ လဆန္း ၂ ရက္ေန႔တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့ၾကသည္ ဟူ၍ အစခ်ီလ်က္ ၁၉၃ဝ ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္ေန႔ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးမႈအတြက္ ဝမ္းနည္းမဆံုး ျဖစ္ရမႈကို
"ျမန္မာျပည္ လြတ္လပ္ေရး မရမီ သူ႔တို႔တေတြ ကြယ္လြန္သည္မွာ အသည္းနာဖို႔ အလြန္ေကာင္းေလသည္။ သူတို႔သည္ သူ႔တို႔ မေသခင္ က်မတို႔အား လြတ္လပ္ေသာ လူမ်ိဳးတမ်ိဳး မျဖစ္ၾကေသးေၾကာင္းကို လည္းေကာင္း၊ ျမန္မာျပည္တြင္ ကိုယ္တေယာက္တည္း အတြက္ သုခရွာ၍ မျဖစ္ႏိုင္ဘဲ လြတ္လပ္ေရး သုခႀကီးကို တမ်ိဳးလံုး တညီတၫြတ္တည္း ရွာယူၾကဖို႔ရာ လည္ေကာင္း ႏိႈးေဆာ္သင္ၾကား လမ္းျပ ေပးသြားၾကသည္။"
၁၉၄၉ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လ ၉ ရက္ ( ၁၃ဝ၉ ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆုတ္ ၈ ရက္)ေန႔ထုတ္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္အုပ္တြဲသစ္ ၉ အမွတ္ ၈ တြင္ ေဆာင္းပါးရွင္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္အဖြဲ႕ဝင္ ဦးအုန္းျမင့္သည္ 'သူ႔အေၾကာင္း က်ေနာ္ မွတ္မိ သိရွိရသမွ်' ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း၏ ေက်ာင္းသားဘဝမွ စတင္ကာ က်ဆံုး အခ်ိန္အထိ ျဖစ္ရပ္မ်ားကို အေသးစိတ္ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ ေဆာင္းပါးရွင္ ဦးအုန္းျမင့္သည္ သခင္ ဘဝကပင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ေျပာမနာ၊ ဆိုမနာ မိတ္ေဆြရင္း ျဖစ္သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ကိုယ္တိုင္ပင္ "က်ဳပ္အေၾကာင္းကို သူတို႔ ႏွစ္ေယာက္ (ဦးအုန္းျမင့္ႏွင့္ သခင္တင္ဦး) သာ ေကာင္းေကာင္းသိတယ္" ဟု ေျပာဆိုခဲ့ဖူးသည္။ ဦးအုန္းျမင့္၏ ေဆာင္းပါးတြင္၊
"ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ကြယ္လြန္ၿပီဟု ေျပာသံၾကားရသည္ႏွင့္ တၿပိဳင္နက္ က်ေနာ္၏ အနီးတြင္ ကပ္၍ ဗံုးက်ၿပီး ျပင္းထန္စြာ ျမည္ဟိန္း ေပါက္ကြဲကာ မီးခိုးလံုးေတြ ပိတ္ဖံုး ေမွာင္မည္း သြားသကဲ့သို႔ ထင္မွတ္ လိုက္မိေတာ့သည္။ လွ်ပ္တျပက္ခန္႔ လံုးလံုးသတိလစ္ကာ ေလဟာျပင္ႀကီးကဲ့သို႔ ရွိေနရာမွ တျဖည္းျဖည္းပင္ တေရးေရး ထင္ျမင္ ေပၚေပါက္လာသည္မွာကား ယခင္ ႏွစ္ေပါင္း အေတာ္ၾကာမွ ယခုအထိ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ အတူ ေနထိုင္ လုပ္ကိုင္ စားေသာက္ သြားလာ ေျပာဆိုရပံုမ်ားပင္ ျဖစ္ေပသည္" စသည္ျဖင့္ ေရးသား ေဖာ္ျပထားသည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္ ၂၃ ရက္ေန႔ထုတ္ ဂ်ာနယ္ေက်ာ္ အုပ္တြဲသစ္ (၉)၊ အမွတ္ (၁ဝ) တြင္ သခင္ဗေအး (သူရဲ) သည္ 'က်ေနာ္ သိေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္' ေဆာင္းပါးကို ေရးသားခဲ့သည္။ သခင္ဗေအးသည္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ေက်ာင္းသား ဘဝကပင္ သိခဲ့သည္။ သခင္ ဘဝႏွင့္ အဂၤလိပ္ကို ေတာ္လွန္စဥ္ အခါက လည္ေကာင္း၊ ဂ်ပန္ကို ေတာ္လွန္စဥ္ အခါက လည္းေကာင္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္ထံ အပါးေတာ္ၿမဲ အျဖစ္ ႏွစ္ႀကိမ္တိုင္တိုင္ ေဆာင္႐ြက္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ သူ၏ ေဆာင္းပါးတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္၏ ေရာင့္ရဲတတ္မႈ၊ အာ႐ံုဝင္စား ျပင္းထန္မႈတို႔ကို၊
"စာအလြန္ဖတ္သူ ျဖစ္သည္။ တခါတရံ ေနာက္ေဖးသြားစဥ္ ေနာက္ေဖးသြားရင္း စာဖတ္ေနရာ နာရီဝက္ေက်ာ္ၾကာ သျဖင့္ ေခၚယူရ၏။ ထမင္းကုိလည္း အမွတ္တရ မရွိ၊ စားခ်ိန္တြင္ ေခၚယူ ေကြၽးရ၏။ မုန္႔ပဲသေရစာကို စားရန္ ေကာင္းစြာ ဂ႐ုမစိုက္။ ေရကိုလည္း အတြင္ ခ်ိဳးေစရ၏" ဟူ၍ ေဖာ္ျပထားသည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခ်ိန္တြင္ ႐ႈမဝ ႐ုပ္စံုမဂၢဇင္း စတင္ ေပၚထြက္စ အခ်ိန္ ျဖစ္သည္။ ႐ႈမဝ ႐ုပ္စံု မဂၢဇင္း အတြဲ (၁)၊ အမွတ္ (၃)၊ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လထုတ္တြင္ ဝမ္းနည္းသည့္ သဝဏ္လႊာႏွင့္ ကဗ်ာမ်ားကို ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ 'သဝဏ္လႊာ' တြင္ ဝမ္းနည္းသည့္ အထိမ္းအမွတ္ အျဖစ္ အတြဲ (၁)၊ အမွတ္ (၃)၊ ၾသဂုတ္လထုတ္ မဂၢဇင္းကို မထုတ္ေဝသင့္ေၾကာင္းကို၊
"တကယ္ဆိုလွ်င္ ယခုလ ႐ႈမဝ မဂၢဇင္း ထုတ္ေဝျခင္းငွာ မသင့္ပါေပ။ အကယ္တည့္ လြန္ခဲ့ေသာ ဇူလိုင္လ ၁၉ ရက္ေန႔တြင္ ႐ႈမဝ စာမ်က္ႏွာ ၇ မွ ၁ဝဝ အထိ ႐ိုက္ၿပီးသား မျဖစ္ခဲ့မိလွ်င္ လည္းေကာင္း၊ တတိုင္းျပည္လံုး ယူက်ံဳးမရ တသဝမ္းနည္း အျဖစ္ႀကီး ျဖစ္ရေသာ ႏိုင္ငံေရး လုပ္ၾကံမႈသည္ ဇူလိုင္ ၁၉ ရက္ထက္ ေစာလ်က္ လဆန္းစ ၃၊ ၄ ရက္ အတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့ပါလွ်င္ လည္းေကာင္း ႐ႈမဝ အမွတ္ (၃) သည္ မည္သည့္နည္းႏွင့္မွ် ထုတ္လာႏိုင္မည္ မဟုတ္ေခ်" ဟူ၍ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။
ဆက္လက္၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးသည္ဟု ၾကားသိရေသာ အခါ ျဖစ္ေပၚလာေသာ စိတ္လႈပ္ရွားမႈ ခံစားရခ်က္တို႔ကိုလည္း၊
"ဤအခ်ိန္မွာ ကြၽႏု္ပ္တို႔ နံနက္ ထမင္း စားေနဆဲ ျဖစ္ၾကသည္။ ဤသတင္းကို ၾကားလွ်င္ၾကားခ်င္း အလ်ဥ္းပင္ မယံုၾကည္ၾက၊ မယံုႏိုင္ၾက၊ ယံုလည္း မယံုခ်င္ၾက၊ မယံုၾကဘူး ဟူ၍သာ ဆုိရသည္။ တဝိုင္းလံုး တုန္လႈပ္ ေခ်ာက္ခ်ား ေနၾကသည္။ အံ့ၾသ ဝမ္းနည္း ယူက်ံဳးမရႀကီး ျဖစ္ေနၾကသည္။ ထမင္းပင္ ဆက္မစားႏိုင္ၾက။ ေဆး႐ံု ေျပးသူေျပး၊ သတင္းစာတိုက္ သြားသူသြား၊ တတိုက္လံုး လႈပ္လႈပ္ရွားရွား ျဖစ္သြားၾကေတာ့သည္။
ညေန သတင္းစာမ်ား ထြက္လာေသာ အခါ၌ကား ကြၽႏု္ပ္တို႔ လက္ခံႏိုင္၍လည္း မရ။ မယံုႏိုင္၍လည္း မျဖစ္။ ဝမ္းနည္း ဝမ္းနည္း ယူက်ံဳးမရ ႀကီးစြာျဖင့္သာ လက္ခံ ယံုၾကည္ လိုက္ၾကရေတာ့သည္။ ဗမာတိုင္းလိုလိုပင္ ဤနည္းႏွင္ႏွင္ ျဖစ္ပ်က္ၾကမည္ကား မလြဲ။"
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လထုတ္ ဒဂုန္မဂၢဇင္း အုပ္တြဲ (၂၁)၊ အမွတ္ (၈) တြင္ ဒဂုန္ဦးစန္းေငြ၏ 'ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား မည္သို႔ ေက်းဇူး ဆပ္မည္နည္း'၊ ေမာင္ေမာင္႔ကက္၏ 'ကေလာင္စက္'၊ ရန္ကုန္ခင္ေဆြ၏ 'ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း ေဆာင္းပါးမ်ားႏွင့္'၊ 'ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ဝန္ႀကီးမ်ားအတြက္ ကုသိုလ္ဆြမ္းသြတ္ လြမ္းဆြတ္ ေၾကကြဲျခင္း ေလးခ်ိဳးလတ္ ငိုခ်င္း' စသည္တို႔ျဖင့္ အမွတ္တရ ထုတ္ေဝခဲ့သည္။
ဒဂုန္ ဦးစန္းေငြ၏ 'ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား မည္သို႔ ေက်းဇူးဆပ္မည္နည္း' ေဆာင္းပါးတြင္
"ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၃ဝ၉ ခုႏွစ္၊ ဝါေခါင္လဆန္း ၂ ရက္ေန႔ ဟူေသာ ဂဏန္းကြက္သည္ ျမန္မာ တိုင္းရင္းသားတို႔ အတြက္ စိတ္လက္ညစ္ႏြမ္း ဝမ္းနည္းမဆံုး ႀကိမ္မီးအံုးသကဲ့သုိ႔ ယူက်ံဳးမရ ျဖစ္ေစေသာ အမဂၤလာေန႔ႀကီး ျဖစ္ေပသည္။
လူတို႔ မည္သည္မွာ မိမိတို႔ အားကိုးျပဳရာ ေမ႐ုျမင္းမိုရ္ေတာင္ႀကီး ၿပိဳကြဲ ယိုင္လဲရွာျခင္း အတြက္ ပြက္ပြက္ဆူမွ် ပူေလာင္ၾကၿမဲ ျဖစ္ေသာ္လည္း ဤသို႔ ပူေဆြးေလာင္ကြၽမ္း ဝမ္းနည္းမေျပ ျဖစ္ေန႐ံုမွ်ျဖင့္ ကြယ္လြန္ရွာသူတို႔အား လြမ္းရာက်မည္ မဟုတ္။ သူတို႔၏ လုပ္ငန္းမ်ားကို ဆက္လက္ အေမြခံကာ လုပ္ကိုင္ က်င့္ၾကံျခင္းသည္သာလွ်င္ စစ္စစ္ လြမ္းရာေရာက္မည္ ျဖစ္ေလသည္။
သို႔ျဖစ္၍ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ အမွဴးရွိေသာ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား လြမ္းဆြတ္ေၾကကြဲ ဝမ္းနည္းမဆံုး စိတ္ႏွလံုး ပူေဆြး ေနၾကရ႐ံုမွ်ႏွင့္ အခ်ိန္မကုန္ေစၾကကုန္ဘဲ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ားအား တကယ္တမ္း လြမ္းဆြတ္ရာ ေရာက္ၾကေလေအာင္ လမ္းျပခဲ့သည့္ ခရီးစဥ္ကို ေျဖာင့္ေျဖာင့္တန္းတန္း လိုက္ၾကျခင္းျဖင့္ ကြယ္လြန္သူ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား၏ ႀကီးမားလွေသာ ေက်းဇူးတရားမ်ားကို အသီးသီး ေပးဆပ္ေတာ္မူ ႏိုင္ၾကပါေစသတည္း" ဟူ၍ သတိေပး ႏိႈးေဆာ္ ေရးသားခဲ့သည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ ဇူလိုင္လ ၁၅ ရက္ သတင္းစံုဂ်ာနယ္ အုပ္တြဲ (၂)၊ အမွတ္ (၂၃) ၏ ေခါင္းႀကီးပိုင္းတြင္ 'မိခင္မ်က္ေမွာက္၊ ျမန္ျပည္ေအာက္မွ၊ ကြယ္ေပ်ာက္ခဲ့ၿပီ၊ အာဇာနည္' ဟူေသာ ေခါင္းစီးျဖင့္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔၏ က်ဆံုးမႈႏွင့္ ျပည္သူတို႔၏ ခံစားရမႈမ်ားကို မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။ 'ဂ်ဴဗလီေဟာတြင္ ဤသို႔ပင္' ေဆာင္းပါးတြင္ အာဇာနည္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား၏ ႐ုပ္ကလာပ္မ်ား ျပင္ဆင္ထားမႈကို
"ဗိုလ္ခ်ဳပ္ အေလာင္းႏွင့္ ခုတင္ကား ေရွ႕ဆံုးတြင္ ရွိေန၏။ စင္ျမင့္ေပၚမွ ျမင္ရသည္မွာ လက္ဝဲမွ လက္ယာသို႔ ၁) အိုင္စီအက္ ဦးအုန္းေမာင္ (ေတာ္လွန္ေရးအလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၂) မိုင္းပြန္ေစာ္ဘြား (အျဖဴ၊ အစိမ္း၊ အဝါ၊ အလယ္ အျဖဴလံုး အမွတ္အသား အလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၃) ဦးဘခ်ိဳ (ေတာင္လွန္ေရးအလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၄) ဦးဘဝင္း (ေတာ္လွန္ေရးအလံ လႊမ္းထားသည္)၊ ၅) သခင္ျမ (ဥေဒါင္း႐ုပ္ပါသည့္ ဆိုရွယ္လစ္အလံ)၊ ၆) မန္းဘခိုင္ (အျဖဴ၊ အျပာရင့္ႏွင့္ အနီပါေသာေထာင့္၌ ဖားစည္တံဆိပ္ႏွင့္ အလံ)၊ ၇) ဆရာႀကီး ဦးရာဇတ္ (ေခါင္းအလြတ္ စတိသာ ျပင္ထားသည္)၊ ၈) ကိုေထြး (အေလာင္းႏွင့္ ေခါင္းမရွိ ခုတင္သာ ရွိသည္) အားလံုးေသာ ေခါင္းမ်ားေပၚတြင္ ပန္းေခြႏွင့္ အမည္ စာကဒ္ကေလးမ်ားရွိလ်က္ ပန္းေရာင္ ေခါင္းအံုး တလံုးစီႏွင့္ သစၥာပန္းမ်ား တင္ထားသည္" ဟူ၍ မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သည္။
အယ္ဒီတာ အာေဘာ္ အခန္းတြင္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား မက်ဆံုးမီ တရက္အလို ဇူလိုင္လ ၁၈ ရက္ ေသာၾကာေန႔တြင္ ျမန္မာ့အလင္း၊ စီးပြားေရး၊ ဟံသာဝတီေရွ႕ေဆာင္ သတင္းစာတိုက္မ်ားမွ အယ္ဒီတာတို႔ကို ဒီဒုတ္ ဦးဘခ်ိဳ ေျပာၾကားခဲ့သည့္
"ပထမ ဘရင္းဂန္း ၂ဝဝ၊ ဒုတိယ စတင္းဂန္း ၁,ဝဝဝ၊ ေပ်ာက္ဆံုးတဲ့ လက္နက္ေတြဟာ တကယ္ေတာ့ ဖဆပလကို တိုက္ဖ်က္ၿပီး က်ဳပ္တို႔တေတြကို သတ္ဖို႔ပဲ။ ဒါေပမဲ့ တိုင္းျပည္အတြက္ ႐ိုး႐ိုးသားသား လုပ္ေနတဲ့ က်ဳပ္တို႔တေတြဟာ အကာအကြယ္ေတာ့ ယူဖို႔ မလိုပါဘူး။ သတ္ရင္လည္း ေသ႐ံုေပါ့။ ခင္ဗ်ားတို႔ကသာ တိုင္းျပည္ႀကီး မေမွာက္မွားရေအာင္ ထိန္းထိန္းအုပ္အုပ္ ေရးၾကပါ" ဟူေသာ ေနာက္ဆံုး စကားျဖင့္ လြမ္းဆြတ္ဖြယ္ ေရးသားထားသည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္၊ သတင္းစံုဂ်ာနယ္ အတြဲ (၂)၊ အမွတ္ (၂၆)၊ အထူးထုတ္ သတင္းစံု အခ်ပ္ပိုတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းအား တိုင္းရင္းသား ေတာင္တန္းသားမ်ား၏ ခ်စ္ခင္မႈ၊ ေလးစားမႈ၊ အားကိုးမႈ၊ ေစတနာထားမႈမ်ားကို 'လြမ္းစခ်င့္ဖြယ္၊ ေတာင္တန္းနယ္က၊ ဘယ္ဝယ္ေရာ္ရမ္း၊ ဦးေအာင္ဆန္း၊ ေမွ်ာ္မွန္းခ်င့္ေတြး၊ ေသြးႏွင့္ေရးသည့္ သူတို႔ေပးစာ၊ သဝဏ္လႊာကား' ဟူေသာ ေခါင္းစဥ္ရွည္ႏွင့္ ဝင္းလဲ့ၾကည္ နတ္ေမာက္ၿမိဳ႕၏
"ေတာင္တန္းနယ္သူ၊ နယ္သားမ်ားသည္ ကြၽန္သက္ရွည္ေရး အျဖစ္မွ ကယ္တင္ခဲ့ေသာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အား ၎၏ လုပ္ငန္းစဥ္ကို လိုက္႐ံုမွ်မက ပုဂၢိဳလ္စြဲ အားျဖင့္လည္း ခင္မင္ ေနၾကေလ၏။ ယခု ရက္တာရွည္စြာ မေနႏိုင္ေသးေသာ္လည္း ဗိုလ္ခ်ဳပ္က လြတ္လပ္ေရး ရၿပီးေနာက္ ေတာင္တန္းနယ္တြင္ စိတ္ေအးလက္ေအး လာ၍ ေနပါမည္ အေၾကာင္းႏွင့္ ျပံဳးျပံဳးရယ္ရယ္ ျပန္ေျပာသည့္ အခါ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ ေျပာသည့္ စကားမ်ားကို ေတာင္တန္း နယ္သားမ်ားသည္ ယခုတိုင္ ၾကားေယာင္လ်က္ ရွိေၾကာင္း" စသည္ျဖင့္ မွတ္တမ္းတင္ ေရးသားခဲ့သည္။
ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးခ်ိန္တြင္ ထုတ္ေဝခဲ့ေသာ စာနယ္ဇင္းမ်ားမွာ အေရအတြက္အားျဖင့္ အေျမာက္အျမား ရွိေနသည္။ စာ-နယ္-ဇင္း အားလံုးတြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား က်ဆံုးခဲ့ရျခင္းကို ေဆာင္းပါး၊ ကဗ်ာ၊ ကာတြန္း၊ ေခါင္းႀကီးတို႔ျဖင့္ ေၾကကြဲ ဝမ္းနည္းစြာ မွတ္တမ္းတင္ ေဖာ္ျပခဲ့ၾကသည္။ စာ-နယ္-ဇင္းတိုင္း ေခတ္သမိုင္း ဟူေသာ ဆို႐ိုးႏွင့္ အညီ နယ္ခ်ဲ႕တို႔၏ ပေယာဂ ေသြးထိုး သပ္လွ်ိဳ လံႈ႔ေဆာ္မႈကို နားေယာင္၊ နာခံ ေဆာင္႐ြက္မႈေၾကာင့္ ျမန္မာ့ အာဇာနည္မ်ားႏွင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏ ေရတိမ္နစ္ခဲ့ရေသာ သမိုင္း သင္ခန္းစာ ေပးေနသည့္ ျဖစ္ရပ္ကို အသိႏွင့္ သတိ ယွဥ္ႏိုင္ေစရန္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္တို႔ က်ဆံုးစဥ္က စာ-နယ္-ဇင္း မွတ္တမ္းတင္ခဲ့မႈမ်ားမွ လက္လွမ္းမီသမွ်၊ ႀကိဳးစားရွာေဖြ တင္ျပျခင္း ျဖစ္ပါသည္။
လွျမင့္ (ရန္ကုန္တကၠသိုလ္)
ရင္းျမစ္...ျမန္မာ႔ သတင္းဆက္သြယ္ေရး နည္းပညာအဖြဲ႔
